New Britain, Duitsers, Belgen en Oliepalmen

Zoals we al in een eerder artikel hebben geschreven, was Duitsland rijkelijk laat met het ontwikkelen van koloniale neigingen. De Duitsers annexeerden wat gebieden en eilanden die de rest van de koloniale wereld eigenlijk een beetje vergeten waren. Eén van die eilanden was Nieuw-Guinea, ooit onderdeel van het Nederlandse koloniale rijk. Als je de kaart bekijkt bezat ons land de linkerhelft van dat immense eiland, terwijl de rechterhelft in 1884 verdeeld werd tussen Engeland en Duitsland.

Tot Deutsch-Neuguinea behoorde ook de Bismarck Archipel, bestaande uit Neupommern (thans New Britain), Neumecklenburg (thans New Ireland) en wat kleinere eilanden.

De ontdekking van New Britain
Hoewel men op het alwetende internet alom claimt dat de Engelse ontdekkingsreiziger Sir Harper Matthew New Britain als eerste westerling door zijn verrekijker zag liggen, is dit niet juist. New Britain werd namelijk al in 1616 voor het eerst waargenomen door de Nederlandse zeeman Jacob Le Maire (1585-1616), al meende hij dat het onderdeel moest zijn van Nieuw-Guinea.

De eerste man die voet aan Neupommernse wal zette was de Engelsman William Dampier (1651-1715) in het jaar 1700. Hij was klassiek geschoold en noemde het eiland Nova Britannia, de Latijnse vorm van New Britain. Omdat het eiland nogal uit de vaarroutes lag, werd het alleen voor het inslaan van water en proviand aangedaan door schepen op weg naar de Zuidelijke IJszee voor de jacht op walvissen.

Duitsers op New Britain
In november 1884 meldde Duitsland dat zij de hele archipel in bezit hadden genomen. Daarna moest Neupommern ook financieel voordeel voor het Duitse rijk opleveren. Maar het eiland werkte niet mee: het binnenland was onherbergzaam en dicht bebost. Bovendien hadden zowel inheemse bewoners als malaria het op de blanken voorzien. Duitse kolonisten hadden daardoor niet veel zin om zich op Neupommern te vestigen.

Ook de Neu-Guinea Kompagnie toonde weinig interesse in exploratie, waardoor de Duitse regering de exploitatie maar overnam. Afgezien van kokosnoten hadden de Europese planters onvoldoende kennis van het land en het klimaat om met succes welke gewassen dan ook te verbouwen. Rond 1909 was meer dan 5,000 hectare jungle omgetoverd tot plantages, waarop kopra, katoen, koffie en rubber werd geoogst. De Hamburgse Firma J.C. Godeffroy & Sohn vestigde zich als eerste handelfirma op Neupommern.

Toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak was de eerste vijandelijke actie van Australië het veroveren van Neupommern op 11 september van dat jaar. Was dat eiland van strategisch belang, zo zul je je afvragen. Het antwoord is negatief en de aanval van Australië werd gestuurd door hebzucht. Zij wilden de winstgevende landbouwproducten afpikken van de Duitsers. De Australian Naval and Military Expeditionary Force wist de paar Duitse militairen eenvoudig te overmeesteren en Australië bezette het eiland gedurende de hele oorlog. Na de oorlog kreeg Australië het bij het Verdrag van Versailles (1920) als mandaatgebied zelfs officieel in bezit.

Belgen op New Britain
Tegenwoordig behoren de eilanden van de de Bismarck Archipel tot het sinds 1975 onafhankelijke Papoea Nieuw-Guinea. De belangrijkste economische activiteit op Niu Briten, zoals het eiland nu genoemd wordt, is de productie van palmolie.

New Britain Palm Oil Ltd (NBPOL) is de grootste palmplantageuitbater op New Britain met net iets meer dan 38,000 hectare oliepalmen. Het bedrijf is onderdeel van Sime Darby Plantations, een beursgenoteerd bedrijf in Maleisië.

De op één na grootste exploitant van palmolieplantages op het eiland is het Belgische bedrijf Societé Internationale de Plantations et de Finance (SIPEF), opgericht in 1919. Zij bezitten 13,580 hectare aan oliepalmen op Niu Briten.

Mocht je de productie en handel in palmolie een interessant idee vinden: SIPEF staat genoteerd op de Belgische afdeling van Euronext. Je kunt dus aandeelhouder worden van een interessant stuk geschiedenis.